|
SULTAN MELİK MENGÜCEK AHMED GAZİ
TÜRBESİ
A-Sultan Melik Mengücek Ahmed
Gazi’nin Hayatı ve Şahsiyeti:
Sultan Melik Alparslan’ın,Anadolu’nun fethine memur ettiği
önemli komutanlarından birisidir. Kendisine verilen bu
kutsal vazife çerçevesinde Erzincan, Kemah,Divriği,Şarki
Karahisar şehir ve bölgelerini 1070-1080 seneleri arasında
fethetmiş ve Mengücik Beyliğini kurmuştur. Kendi adına
beğliğin kurulmasında O’nun önceki geçmişi ve savaşlardaki
rolü,liderlik yeteneği ve idarecilik vasıfları önem kazanmış
olmalıdır.Fethine memur edildiği yerleri 1080’e kadar almış
ve yerleşme merkezlerine kendi toplumunu getirip
yerleştirmiştir. Bunlar daha ziyade Oğuz boylarından Kayı,
Salur, Dodurga, Karaevlekli ve Öregiri gibi öztürk
boylarıdır.
Mengücek Ahmed Gazi’nin (ve ona bağlı aile efradının) mümtaz
bir yerlerinin oluşu ve kişiliklerinin ehemmiyeti
Divriği-Sitte Melik (Şahin-Şah) Türbesi’nin 590 tarihli
kitabesindeki “...zalimlerden hesap soran, Anadolu, Suriye
ve Ermenistan’ı dize getiren,Alp Kutluğ,Uluğ Hümayun,
Ceboğa,Tuğrul-Tekin,Mengücik soyunun ...” terimlerinden
anlamak mümkündür.Bu tür arı-Türkçe ünvanlar Mengücek
Oğullarının, Oğuz Beğleri’nden önemli bir aile mensubu
olduklarını teyid etmesi bir yana; bizzat Mengücek Gazi’nin
şahsına kullanılan kutsi sözler ve sıfatlarda, toplumun o
asırlarda kendisine verdiği değeri ve O’nun Türk-İslam
davası yolundaki çabaları ortaya koymaktadır.
Yine, söz konusu Türbenin aynı kitabesinde “...Elmerhum,es
said, eş-şehid, el gazi “ (Rahmetli,kutlu,şehit ve gazi)
denilmektedir. Mengücik Gazi adına ve onun bazı sıfatlarını
(Adaletli,feth edici vs.) ve yazılı olarak almış bulunduğu
yerleri gösteren en mühim belgelerden biri de, Kemah Sultan
Melik Gazi Türbesi’nin,Mengücik Gazi’nin yerleşmiş olduğu
merkez, beğliğin ilk zaman payitahtı Kemah’dır.Gerek O’nun
ve efradının türbelerinin burada oluşu,gerekse kayıp vakfiye
suretindeki “...ben emr-i Hak ile sultan-ı amil oldum, layik
bil adil tuttum ve Erzurum, Erzincan,Kemah ve Diyarbekir
vilayetleriyle kalelerini fetheyledim ve kafirlerin
ciğerlerini yaktım ve kılıç vuran padişahtır ki (Mengücik )
Gazidir: Cenab-ı Hak ruhunu şad ve kabrini pürnur eylesin.
Bundan sonra ben Kemah Kalesi civarına yerleştim ki o civar
Fırat nehri kenarındadır ve hududu şu vecih iledir ki nehri
mezkur kale ile mesken arasında geçer ...” İbareler ve
gerekse çağdaş müelliklerin ifadeleri bunu teyid ederler.
Mengücek Gazi’nin ölüm tarihini kaydeden hiçbir vesika
olmamakla birlikte,ondan sonra Beyliğin başına geçen oğlu
Emir İshak’ın hükümdarlığının başlangıç yılı 1118 dir.Bu
tarih,aynı zamanda muhtemelen Melik Mengücek Ahmed Gazi’nin
vefat yılı olmalıdır.Bu durumda da Mengücek Ahmed Gazi’nin
Malazgirt öncesi komutanlığında hayli genç olduğu ortaya
çıkar.
Mengücek Gazi de, diğer ilk Anadolu fatihleri gibi evliya
mertebesine çıkarılan Türk büyüklerindendir.Asırlardır türbe
ve mumyalı cenazesi bilhassa çevre halkın mühim
ziyaretgahlarından olmuştur. Lafzı geçtiğinde “mübarek”
eklenmeksizin yadedilmez.Evliya Çelebi’nin
kaydettiği,yakınındaki köyün “Mübarek” adı alması, Mengücik
Gazi ile ilişkili olmalıdır.
|
B-Sultan Melik Türbesi: (Sultan
Melik Ahmed Mengücek Gazi’nin türbesi)
Erzincan ve kazaları içerisinde Mengücekler’e ait en önemli
eserler,mevcudiyetini nisbeten günümüze kadar Kemah’da
koruyabilmişlerdir. Bunlardan en önemlisi şüphesiz Sultan
Melik (Mengücek Gazi) Türbesidir.
Kemah’ın
500m.kadar kuzeyinde,Fırat’ın sağ kıyısındaki kayalık zemin
üzerinde;eski bir mezarlığın içindedir.Burası daha evvelden
Kemah’ın kenar mahallelerinden biri iken,şimdi
terkedilmiştir.Gerçi 1960’lara kadar burada oturan 3 hane
varmış.Bunlar da “Türbedarlık”görevini icra ve ifa
ederlermiş.Ama şimdi o üç hanenin sadece yıkıntıları kalmış.
Türbe sekizgen bir plan üzerinde altlı üstlü iki kat olarak
inşa edilmiş olup,üst kesimin iç kısmında köşeler
belirsizleşerek yuvarlak halde horasan sıva ile kaplanmış ve
bir kubbe tarzını almıştır.Üst kat küçük bir mescidi andırır
türde,ibadet yapılması için bölünmüş gibidir.Türbenin alt
bölümü 5 eşit parçadan inşa edilmiştir.Ortada kiremit harcı
ile yapılan bir sütun,bu altı eşit parçayı üzerinde
tutmaktadır.Sultan Melik bir sanduka içindedir.Her ne kadar
bu bölüm iki demir kapıdaki 8 adet asma kilitle muhafaza
altına alınmıssa da,rica-minnet dileyen anahtarları temin
edip içeri girebilmektedir.Ondan sonra da bilmem kaçıncı
yüzyıldan kalma zatın naçiz vücudunu görme ve ondan ibret
alma adına medfun Melik hazretlerini guşe-i kabrinde bile
rahatsız etmek gibi,bir şenaat işlenmektedir.Rastgele
sanduka açılıp,bazen meraklı gözlere,bazen de kameraların
ışıklarına emanet edilip pervasızca cümle aleme
gösterilmektedir.Tabi bu tür yerli yersiz tabut açıla kapana
cesed hayli deforme olmuş ve zedelenmiş durumdadır.
Bundan başka tabutlar da vardır ki bunların içinde de insan
kemikleri vardır.Zaman zaman satıhlarında tahribat olan
türbe birkaç kez onarılmış ve en son 1991 yılında yapılan
restorasyonla bugünkü durumuna gelmiştir.
Köşeleri,yapıda kullanılan aynı ebattaki tuğlalarla örülüp,
prizmatik sütunceler halindedir.Sadece giriş diğer yedi
köşegenden farklı ve çok daha prizmatik girinti-çıkıntılara
sahiptir.Doğu cephesi üzerinde ve çerçevesi birbirini takip
eden girinti-çıkıntılardan teşekkül olunan,üzeri tuğladan
silme ile süslenen kapıdan içeri girilmektedir.Kapı üzerinde
tuğladan yapılmış kufi bir kitabe vardır.Kırık kemer içine
alınan
Rolyefli
olarak geometrik motiflerle süslü olan alınlık ise,kitabenin
üzerindedir.
Kubbede,sonraki zamanlarda yapılan bir süs;duvarlarda ise
siyah boya ile yazılmış biri farsça iki bölüm kitabe
kalıntısı vardır.Girişin solunda uzun bir ahşap sanduka
bulunmaktadır.
Alt cenazeliğe üst kapının altına gelen ikinci ve daha
küçük,kubbeli (80x105) kapıdan girilir.Bu kapı,yeni ve
soldan merdivenli yapı içine alınmıştır.Cenazelik kısmı
basık ve ortasında yine sekizgen köşeli bir ayak bulunur.Bu
merkezi ayakla duvarlar ortasındaki koridoru çepeçevre
dolaşan bir beşik tonozla örtülüdür.Cenazelikte bir mumya
beş kadar mezar vardır.Kuzeyden küçük ebatlı kare bir oyuk
içeriye nisbi bir ışık sızdırmaktadır.Duvarlar 80 cm. kadar
yükseklikte muhteşem taş örmedendir.
Genel olarak türbe,inşa malzemesi ve cenazeliğin orijinal
şekli ile dikkate şayan bir eserdir.Hatta Anadolu türbeleri
içerisinde nadir bir yeri ve apayrı bir tipe haizdir.Kapı
üzerinde bulunan kitabede,Kur’an’dan alınan “Küllü nefsin
zaikat’ül-mevt= Her nefis ölümü tadıcıdır.” (III/185) Ayeti
vardır.
Yan cephe duvarının üst bölümüne yakın diğer kufi kitabe
hayli haraptır.İhtimal ki,yapının mimarı
zikredilmektedir.”Ömer bin İbrahim et Taberi’nin eseri “
Rikka karakterli kitabede ise;”Şeh el meşayih sehm eldin”
olduğu sanılır.
Türbenin yapılışından sonra yazılan ve farsça kitabenin
metni ve tercümesine değinmiştir.İki bölüm olan bu metinde
Megücek Gazi’nin vasıfları bulunuyordu.İkinci ve alt kesimde
bulunan kısımda ise:
“Melik Alim,adil,teyid olunmuş,mansur,muzaffer;din ve
dünyanın yardımcısı,islam ve müslümanların koruyucusu,selçuk
oğulları ve Mengüciklerin iftiharı eb-ul Feth Seçuk Şah bin
Behram-Şah bin Davut bin İshak.O mengücik idi.Allah onu
nimetleri ve gufranıyla gark etsin”
Cenazeliğin girişi üzerinde uzayan mermer bir blok içine
hakkolunmuş iki satırlık farsça bir başka kitabe bir kapıya
lento vazifesi görüyordu.Şu yazılıdır.
“Dünya durdukça o Mengücik Gazi
tarfından aydınlanacaktır.”
Bu metnin de sonraki asırlarda yazıldığı anlaşılmaktadır.Şii
temayülüne bakılırsa, Safavilerin kısa süren hakimiyetleri
esnasında bir girişim olması mümkün.Ayrıca Ali Kemali’nin
tesadüf ettiği ve o zamanlar cenazeliğe geçilen yerde;
“(Bu kadın) Rahmeti Rahmana 753 cemaziyel ahır ayında
kavuştu.” yazılı bir kadın mezar taşı kitabesi bulunuyor.
|
Kemah.eu &
Kemah.biz ©
All Rights Reserved
erzincan kemah erzincan ili kemah ilçesi üzümlü ilçesi kemaliye ilçesi kemah kalesi kemah gazası kemah tarihi erzincan tarihi refahiye ilçesi doğanbeyli erzincanspor kemahspor erzincan spor kemah spor tercan ilçesi tercanspor kemaliyespor refahiyespor kemah köyleri dostluk turnuvası erzincan köyleri kemaryaka kemaryaka köyü
Kemah Þehir Rehberi size Kemah ile
ilgili gerekli bilgileri vermek için hazýrlanmýþtýr. Bu site ile
þehirde neler olmakta, ne haberler var, ne tür etkinlikler
yapýlmakta, ne tür aktiviteler yapýlmakta bunlarý bulabilirsiniz. Bu
sitemizde lokantalar, oteller, moteller, köyleri, belirli alýþveriþ
yerleri, müzik, kemah evleri, resimler, bilgiler bulabileceksiniz.
Bu siteye katkýda bulunmak için reklam verebilirsiniz. Ayrýca tüm
sponsorluk taleplerinizi de bize iletebilirsiniz. Erzincan Kemah
ilçesi hakkýnda herþeyin bulunduðu bi sitede Kemah ile ilgili her
türlü bilgiyi bulabileceksiniz.
|